خطر سونامی که در پی غرش آتشفشانی زیرزمینی در جنوب اقیانوس آرام چندین کشور را تهدید می‌کرد، روز یکشنبه، ۱۶ ژانویه، شروع به کاهش کرد. اما به علت قطع شدن اینترنت، هنوز معلوم نیست که مجمع‌الجزایر تونگا چقدر از این حادثه آسیب دیده باشند. غرش آتشفشان «هونگا تونگا هونگا هاپائی» روز شنبه آغاز شد و جزایر هاواییِ آمریکا و ژاپن را با موج‌های شدید مواجه کرد. بیشترین اثر آن اما بر پادشاهی تونگا در منطقه پولی‌نزیِ اقیانوسیه بود که بزرگ‌ترین جزیره آن، تونگاتاپو، با سونامی شدیدی مواجه شد که خیابان‌های شهر پایتخت آن کشور را دچار سیلاب شدید کرد.

صدای غرش سیلاب تا هزاران کیلومتر آن‌طرف‌تر، از جمله ایالت آلاسکای آمریکا، نیز شنیده شد. بسیاری نگران ادامه این سونامی و رسیدنش به ساحل غربی آمریکا و کانادا نیز بودند. فعلا اما به نظر می‌رسد که بیشتر آسیب‌ها به کشور صدهزار نفری تونگا رسیده باشد.

این آتشفشان که در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی جزیره «فونائوفوئو» در تونگا قرار گرفته است، روز جمعه هم غرشی داشت و سپس شاهد غرش دوم در ساعت ۵:۲۶ بعدازظهر شنبه، ۱۵ ژانویه، به وقت محلی بودیم. به گزارش رادیو نیوزیلند، شدت غرش به حدی بود که ترکیب خاکستر، گاز و بخار تا ۲۰ کیلومتر به هوا رفت. در تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده، ابر بزرگی از خاکستر و گستردگی موج‌ها را می‌بینیم. در نوکوآلوفا، پایتخت تونگا، شاهد بارش خاکستر از آسمان در شب شنبه و قطع تماس‌های تلفنی بودیم. بسیاری از جاده‌های ساحلی و خانه‌های نزدیک به ساحل در تونگاتاپو زیر سیل رفتند. خیابان اصلیِ نوکوآلوفا و حتی قصر سلطنتی تونگا نیز زیر آب رفت. 

به گزارش رسانه‌های محلی، پادشاه تونگا، توپوئوی ششم، از قصر خود به بیرون انتقال یافته و با همراهی نیروهای پلیس و ارتش، به اقامتگاهی در ماتا کی ایوآ منتقل شده است. تونگا اما با قطع اینترنت مواجه شده و دوستان و خویشانِ ساکنان آن جزیره در سایر کشورها، با نگرانی بسیار می‌کوشند تا با عزیزان خود تماس بگیرند. میزان خرابی‌های به‌بارآمده و تلفات احتمالی هنوز معلوم نیست. بعدازظهر یکشنبه حتی تارنماهای دولتی و سایر منابع خبری دولتی نیز تعطیل بودند. 

جاسیندا آردرن، نخست‌وزیر نیوزیلند، گفت هیچ گزارش رسمی در مورد شمار زخمی‌ها یا کشته‌شدگان احتمالی در تونگا منتشر نشده است، اما تاکید کرد که مسئولان هنوز با برخی مناطق ساحلی و جزایر کوچک‌تر تماس نگرفته‌اند. خانم آردرن گفت: «تماس با تونگا همچنان بسیار محدود است و می‌دانم که این برای جامعه تونگایی‌ها در نیوزیلند باعث نگرانی بسیار شده است.»

او گفت که قایق‌ها و کشتی‌ها در سواحل تونگا به شدت آسیب دیده‌اند و خاکستر آتشفشان سراسر شهر پایتخت را فرا گرفته و باعث آلودگی ذخایر آب شده است. نخست‌وزیر نیوزیلند تاکید کرد که تونگا به سرعت به آب آشامیدنی نیاز دارد.

سازمان‌های امدادی گفتند که خاکستر و دود گسترده باعث شده است که مقامات مسئول از مردم بخواهند ماسک بزنند و آب معدنی بطری‌شده بنوشند. 

دولت نیوزیلند در همین ابتدای کار وعده ۳۴۰ هزار دلار کمک امدادی و فنی داده است. 

خانم آردرن گفت، نیوزیلند روز یکشنبه نتوانست پروازهای نظامی برای کسب اطلاعات بر فراز تونگا بفرستد، چون ابر خاکستر در ارتفاع ۱۹ هزار متری بود. او اما افزود که روز دوشنبه هواپیماها و کشتی‌های کمکی به تونگا می‌روند.

یکی از عواملی که امدادرسانی بین‌المللی را دچار مشکل می‌کند، این واقعیت است که تونگا تا کنون با ویروس کرونا مواجه نبوده است. خانم آردرن گفت، نیروهای ارتش نیوزیلند همه کاملا واکسینه هستند و از هر پروتکلی که دولت تونگا اعلام کند۷ پیروی خواهند کرد.

دیو اسنایدر، هماهنگ‌کننده هشدار سونامی در «مرکز ملی هشدار سونامی» در شهر پالمر واقع در ایالت آلاسکای آمریکا، گفت بسیار کم پیش می‌آید که غرشی آتشفشانی کل یک حوزه اقیانوسی را تحت تاثیر قرار دهد و این واقعه «ترسناک» بوده است. 

موج‌های سونامی باعث تخریب شناورها در منطقه‌ای وسیع، از سانتاکروز در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا نیوزیلند، شد. این خرابی‌ها اما عموما اندک بوده‌اند. مقامات پیش از این در مورد احتمال بروز سونامی در ژاپن، هاوایی، آلاسکا، و ساحل غربی آمریکا نیز هشدار داده بودند. اداره زمین‌شناسی آمریکا تخمین‌ زد که این غرش معادل زلزله‌ای ۵.۸ ریشتری بوده است. دانشمندان می‌گویند سونامی‌ بر اثر غرش آتشفشان پدیده‌ای نسبتا نادر است. سونامی معمولا بر اساس زلزله صورت می‌گیرد.

اداره زمین‌شناسی تونگا برای کل این مجمع‌الجزایر هشدار سونامی صادر کرده بود. اداره زمین‌شناسی ژاپن نیز صبح یکشنبه به ساکنان مناطق ساحلی هشدار داد که از ساحل دوری کنند. ارتفاع موج‌ها در استان ایواته واقع در شمال شرق ژاپن به ۲.۷ متر رسید. سونامی‌های کوچک‌تری نیز در سراسر ژاپن مشاهده شدند. گارد ساحلی ژاپن اما در پی تحقیقاتی که تا کنون انجام داده است، خسارتی مشاهده نکرده است. البته هنوز احتمال امواج بیشتر هست و مقامات از مردم خواسته‌اند که از ساحل‌ها دوری کنند. در رسانه‌های اجتماعی می‌بینیم که در برخی نقاط (مثلا شهر ستوچی در جزیره آمامی اوشیما) هجوم مردم به ارتفاعات باعث ترافیک شده است. 

مقامات تونگا می‌گویند امیدوارند با توجه به هشدارهای پیشین، بیشتر افراد موفق به رفتن به ارتفاعات و جلوگیری از آسیب شده باشند. نگرانی‌ها بیشتر در مورد افرادی است که در جزایر بسیار نزدیک به آتشفشان زندگی می‌کردند. تونگا مجموعا ۱۶۹ جزیره دارد که تنها ۳۶ مورد آن‌ها سکنه دارند.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در تویيتر اعلام کرد: «عمیقا نگران مردم تونگا هستیم که در حال بازگشت به زندگی عادی در پی عواقب غرش آتشفشان و سونامی هستند.» او افزود:‌ «ایالات متحده آماده پشتیبانی از همسایگان‌مان در حوزه اقیانوس آرام است.»

تونگا اینترنت خود را از راه کابلی زیردریایی از سووا، پایتخت فیجی، می‌گیرد. به گفته داگ مادوری، مدیر تحلیل اینترنت در شرکت اطلاعاتی «کنتیک»، هرگونه تماس اینترنتی با تونگا حدود ساعت ۶:۴۰ بعدازظهر یکشنبه، ۱۶ ژانویه، به وقت محلی قطع شد. این گزارش در حوالی ساعت پنج بامداد به وقت تونگا تهیه می‌شود و به نظر می‌رسد که اینترنت هنوز وصل نشده است. 

کاربران رسانه‌های اجتماعی در تونگا در ساعات پیش از قطع اینترنت تصاویری منتشر کردند که شدت امواج و خرابی برخی خانه‌ها، حداقل یک کلیسا، و سایر ساختمان‌ها را نشان می‌دهد. کاربری به نام دکتر فاکائیلوآتونگا تائوموفلائو، تصاویری از سونامی در توییتر منتشر کرد. او نوشت: «می‌توانم صدای غرش آتشفشان را بشنوم و خیلی خشن به نظر می‌آید.» او در یادداشت دیگری نوشت: «از آسمان خاکستر و دانه‌های کوچک می‌بارد و تاریکی همه‌جا را گرفته است.»

انفجار آتشفشان «هونگا تونگا هونگا هاپائی» آخرین نمونه از سلسله‌ای نگران‌کننده از چنین انفجارهایی است. از اواخر ماه دسامبر، احتمال چنین واقعه‌ای در منطقه افزایش یافته بود. با آن ‌که اکنون به نظر می‌رسد شاهد ثبات باشیم، احتمال غرش‌های بعدی نیز  هنوز در بین است.